Eén van onze leerlingen over Auschwitz

Afgelopen schooljaar bezocht Jurgen Van Kwikkelberghe, leerkracht geschiedenis aan het Instituut Mariagaard, samen met zijn leerlingen het uitroeiingskamp van Auschwitz-Birkenau. Hieronder een impressie van één van zijn leerlingen.


Wie geen herinnering heeft, heeft geen toekomst. (Primo Levi)
Ieder normaal denkend wezen beseft wel dat de nazistische gruwelijkheden zoals al zo dikwijls beschreven nooit mogen worden vergeten. Want als je je geschiedenis vergeet dan wordt deze je toekomst.

Maar wat zijn die gruwelijke daden? Wat is zes miljoen Joden? Voor velen is dit moeilijk in te schatten. Wel voor de mensen die naar Rock Werchter gaan kan de volgende denkoefening helpen. Beeld je eens twintig keer zoweel mensen in die opeens allemaal dood zijn. We weten allemaal wie en hoe er gemoord werd. Maar voor mij een belangrijke vraag waar er te weinig wordt op geantwoord in de lessen is: waarom?

Want als je de oorzaak niet weet wat ben je er dan mee. Je kan zeggen dat nooit meer, maar misschien zijn de zaken die in Duitsland rond 1933 gebeurden nu terug aan het keren. Misschien merken we het niet op omdat we de ware reden niet kennen.
Er zijn nog steeds partijen die haat verkondigen, haat tegenover rassen, haat tegenover voorkeuren... Door onwetendheid kon Hitler dit alles doen. Laten we dat niet vergeten. Een aantal Europese partijen die haat promoten en de zwaksten uit onze samenleving eruit pikken om die haat verder aan te wakkeren, misbruik makend van alles wat er fout loopt in de maatschappij. Incidenten veroorzaakt door “buitenlanders” die in vergelijking met de daden van de “ware” Belgen eigenlijk niet zoveel voorstellenvind je in verkiezingspropaganda. Maar natuurlijk speelt de media daar graag op in. De media laten dan ook één of andere rechtse politicus interviewen, die dan weer eens iets schokkend zegt en dit kunnen ze dan in de hoofdpunten zetten van het nieuws en voilà... weer wat meer kijkers!

Ik adviseer elke geschiedenisleerkracht om de lessen niet meer zoveel op de statistieken te richten want iedereen kent de cijfers maar zijn/haar aandacht te richten op het WAAROM en het HOE. Dat iemand of enkelen zoiets kon(den) uithalen in de 20e eeuw zonder op de vingers getikt te worden door o.a. het buitenland? Staar niet lang naar de foto van een door nazi's vermoorde baby want staren zal niets oplossen. Hou het in je gedachten maar laat jezelf over zo’n onderwerpen nooit leiden door je emoties.

Misschien kunnen uitstappen meer inzicht geven in het WAAROM. Een uitstap is altijd goed, want je kan uren in de klas over dit onderwerp spreken maar als je echt in de ruimtes staat waar de slachtoffers van de holocaust hebben gestaan dan zal het gevoel van hun onmacht je pas echt voor eeuwig bijblijven. Dit jaar ben ik met mijn klas naar Polen geweest en daar de bekendste uitroeiingkampen en concentratiekampen, Auschwitz-Birkenau, bezocht.

Ik vind dat elke jong volwassene in de 3de graad middelbaar deze kampen moet bezoeken.
Natuurlijk kan niet elke leerling die reis betalen, dus stel ik voor dat Guy Verhofstadt zijn wijze woorden: "We mogen ze nooit vergeten" eens tot uiting brengt, door geld apart te leggen voor reizen naar concentratiekampen. Misschien eens de vliegtuigen van het leger deftig gebruiken? Als Verhofstadt of een andere premier dit doet zal het beter zijn dan elke andere verkiezingscampagne tegen bepaalde partijen die de laatste jaren stijgen aan populariteit.

Deze uitstappen en het juiste onderwijs over dit thema is zeer belangrijk, want als je niet leert uit je geschiedenis dan keert ze gegarandeerd terug. Dit stond op één van de gedenkplaten in Auschwitz!.

Maar is het mogelijk dat genocides terugkeren? Ongetwijfeld ja! Zo zijn er vooral veel genociden geweest in Afrika, zoals Somalië, Goma en Rwanda. Maar ook de Koerden werden uitgemoord door Saddam en de Turken! Ook zijn er massamoorden gepleegd in Bosnië.

Waarom vooral in Afrika? De redenen of factoren zijn moeilijk te achterhalen maar één factor is toch wel dat Afrika sowieso al een continent is dat qua evolutie achterop hinkelt op het rijke Noorden. Dit alles doordat hun economie er nooit bovenop geraakt is na de onafhankelijkheid. Als de economie niet meewil dan kan je verder weinig doen, geen economie is geen standvaste politiek, geen standvaste politiek is meestal geen onderwijs. De vicieuze cirkel is rond, want geen onderwijs is geen vooruitgang en welvaart.
Afrika is niets anders gewoon. Altijd is er wel één rijke krijgsheer die meer geld wil en er alles voor doet om geld te verkrijgen. Ik spreek hier natuurlijk niet over alle landen in Afrika! Het “probleem” Afrika is niet gemakkelijk op te lossen aangezien wij het Westen er een zeer grote rol in spelen. Niet alleen waren wij de vroegere kolonisators en hebben deze streken leeggeroofd maar we zijn nog steeds bezig met ze te plunderen. Ik denk dan aan grote westerse bedrijven zoals Shell die zich in Angola nestelen om er olie op te pompen. Laten zij de mensen daar niet werken voor een peulschil? Worden deze ‘nieuwe kolonisators’ niet beschermd door privé-legers? En dan maken wij het goed door af en toe eens een benefietconcert te houden... Je kan geweld niet uit Afrika krijgen zolang je de economische situatie niet aanpakt. Wat heeft het Westen eigenlijk ooit echt gedaan om standvaste economische structuren uit te bouwen en democratische bewegingen te steunen sinds de dekolonisatie. Met wat voedselpakketten te dumpen kom je er niet.

Ik stel voor om de jeugd de diepere dimensie van de holocaust te leren kennen, leer ze waarom in plaats van hoeveel. Bestudeer hedendaagse genociden zoals in Afrika en zoek de verschillen en gelijkenissen met de jaren ’30. Een duidelijk antwoord kan nooit geboden worden maar stap naar een verklaring kan zeker gezet worden.
(Tobias Chamont, leerling 6 Jeugdzorg Mariagaard)